Al is in Kaatsheuvel dan wel veel monumentaals verdwenen, toch zijn er vaak nog kleine elementen over die herinneren aan de rijke historie van ons kerkdorp. Kleine monumentale elementen waar je misschien dagelijks wel voorbij loopt of fietst en in al die jaren nog nooit hebt opgemerkt, maar wel een stukje van de Kaatsheuvelse historie vertellen. De komende weken zullen we in De Duinkoerier aandacht besteden aan deze kleine historische elementen. Vandaag is dat de kerststal in de St. Janskerk.

Wie de afgelopen weken langs de St. Janskerk in de Hoofdstraat in Kaatsheuvel is gekomen zal het zeker niet zijn ontgaan. Boven de hoofdingang hangt een grote banner met daarop een afbeelding van de kerststal van de St. Janskerk en daaronder de wens ’Zalig Kerstfeest’. Sinds jaar en dag is de kerststal in deze kerk een geweldige beleving rondom de feestdagen. Dit jaar is er zelfs een jubeljaar, want het is precies 800 jaar geleden dat de heilige Franciscus van Assisi in het Italiaanse stadje Greccio een levende kerststal introduceerde om zo de geboorte van Jezus te herdenken. Midden in de bossen maakte hij een stal met daarin een kribbe, een ezel en een os.

Ook in Kaatsheuvel is er sinds het ontstaan van de parochies een kerststal in de kerk gebouwd. De regionale krant de Echo van het Zuiden van 30 december 1906 maakt dan ook al melding van het feit dat ’het aantrekkingspunt in beide kerken was, natuurlijk de kerststal’. Dus zowel de voormalige Waterstaatskerk, de voorloper van de huidige St. Janskerk, en de Berndijkse kerk kenden toen al een kerststal. Opmerkelijk is verder dat het krantenartikel melding maakt dat ’Het Kerstfeest heeft dit jaar in ons dorp een kalm en vreedzaam verloop gehad.\. .. Ook buiten de kerk droeg het kerstfeest een gezellig karakter. Geen dronkemanstoneelen nog vechtpartijen vielen voor; het is ons een genoegen dit te kunnen constateeren werkelijk was ’t een vreedzame Kerstmis’. Deze laatste woorden zijn te verklaren uit het feit dat veel Kaatsheuvelnaren, vooral in het westelijk deel van de plaats, een reizend volk waren die meestal alleen maar met Pasen en Kerstmis terugkeerden naar hun woonplaats. Deze terugkomst werd dan gevierd met behoorlijk wat drank hetgeen vaak uitliep in dronkenschap gevolgd door vechtpartijen. Gelukkig liet 1906 dus een ander beeld zien en niet voor niets werd er toen al opgeroepen om de prachtige kerststallen te komen bewonderen. In 1921 kreeg de St. Janskerk een prachtige nieuwe kerststal afkomstig uit Tirol. De geweldige bijna manshoge beelden hebben jarenlang dienst gedaan in de kerk.

Niet alleen in de kerken werden er kerststallen gebouwd. Zo ontstond in 1951 het initiatief vanuit de St. Vincentiusvereniging om een kerststal op de hoek Peperstraat/Hoofdstraat te bouwen. Later werd deze traditie in samenwerking met de St. Elisabethvereniging voortgezet middels een kerststal die onder andere op de Markt, naast de voormalige AMRO-bank in de Hoofdstraat en bij het patronaatsgebouw in de Hoofdstraat werd geplaatst. Uiteindelijk zou deze kerststal vanaf eind jaren vijftig van de vorige eeuw een plaatsje krijgen op het Marktplein tijdens de kerstdagen.

Ook in 1997 ontstond er een dergelijk initiatief namelijk bij de Buurtvereniging Gasthuisstraat West. Zij lieten door de Kaatsheuvelse architect Hub Prins een ontwerp maken en realiseerden dat op een parkeerplaats in hun straat. Met een groots opgezet kerstspektakel werd deze kerststal toen geopend. Heel de straat was verkleed uit de tijd van Jozef en Maria. Helaas strandde het bouwen van de kerststal in 2021 omdat er geen draagvlak meer was in de buurt. Gelukkig is dit initiatief dat door vele inwoners en bedrijven uit de omgeving werd ondersteund niet verloren gegaan. Dit jaar zal de kerststal zijn te bewonderen in de St. Janskerk te Kaatsheuvel. De vrijwilligers die, zoals elk jaar weer veel werk hebben verzet, hebben er weer een waar kunstwerk van gemaakt. De kerststal uit de Gasthuisstraat is enigszins uitgebreid en ingepast in het decor van de kerststal die altijd al in de kerk werd gebouwd. Dat decor, dat een aantal jaren geleden nog werd uitgebreid met twee mooie toegangspoorten die met behulp van de Efteling zijn gemaakt naar een ontwerp van Ton van de Ven, is een plaatje op zich. Middels een soort brug kunnen de kinderen en volwassen tot vlakbij de kerststal komen en wanen zich echt in de tijd van Jozef en Maria. Zo kreeg de mooie kerststal uit Gasthuisstraat toch weer een ’nieuw leven’, terwijl de beelden van de 102 jaar oude kerststal voorlopig een plaatsje op de zolder van de kerk kregen. Wie weet zijn ze straks om toerbeurt te bewonderen.

Hopelijk dat u voortaan op uw wandeling of fietstocht aandacht besteed aan de kleine historische elementen die het verhaal van ons kerkdorp Kaatsheuvel levendig houden. Ze zijn in ieder geval de moeite waard om te bewaren. Iets waar heemkundekring De Ketsheuvel zich voor inzet. Word ook lid en meldt u aan via www.deketsheuvel.nl.

Kees Grootswagers, lid heemkundekring De Ketsheuvel